तेह्रथुम नेपालको ह्यात्रुङ झरनाका पाँच रोचक तथ्य

तेह्रथुम नेपालको दक्षिणी तराईका पहाडका झरनाहरू पर्यटकीय आक्रसित क्षेत्र बनेका छन् । वर्षाद सिजनमा झरनामा पानी बढी हुने भएकाले वर्षाको मौसमले...

तेह्रथुम नेपालको दक्षिणी तराईका पहाडका झरनाहरू पर्यटकीय आक्रसित क्षेत्र बनेका छन् । वर्षाद सिजनमा झरनामा पानी बढी हुने भएकाले वर्षाको मौसमले झरनाको आकर्षण थपेको छ । प्रदेश १ मा तेह्रथुमको ह्यात्रुङ झरनाको रमणीय सौन्दर्यको रमाइलो गर्न मानिसको घुइँचो लागेको छ ।

विसं २०७४ को स्थानीय निर्वाचनअघि हात्रुङले देशकै लामो झरना हुने सुअवसर पाएको थियो । विसं २०७४ पछि यो नामको हैसियत हराएको थियो । कालिकोटको पाँचल झरना गाउँपालिकाको स्थानीय सरकारले पाँचाल झरनाको उचाइ नाप्दा सबैभन्दा लामो झरनाको रुपमा बाहिरिएको हो । पाँचलको उचाइ ह्यात्रुङको ३६५ मिटरको तुलनामा ३८१ मिटर मापन गरिएको थियो ।

नेपालको दोस्रो लामो झरनामा सीमित भएतापनि ह्यात्रुङ प्रदेश १ को सबैभन्दा लामो झरना बनेको छ । प्रदेश १ मा रहेका अन्य चर्चित अग्लो झरनाहरूमा ताप्लेजुङको ३०० मिटर अग्लो फुङफुङ्ग झरना, संखुवासभाको १९१ मिटर अग्लो घोर्ले झरना र ओखनढुंगाको १३० मिटर अग्लो पोकली झरना पर्छन् ।

प्रान्तमा दर्जनौं अन्य झरनाहरू छन् । भेडेटारको नमस्ते झरना सबैभन्दा लोकप्रिय हो। भारतको सीमावर्ती राज्य बिहार र पश्चिम बङ्गालबाट हजारौं मानिस झरना हेर्न आउँछन् ।

ह्यात्रुङको ठूलो पर्यटकीय महत्व भए पनि पानीको मात्रा त्यति राम्रो छैन । वर्षाको समयमा पनि यसमा पानीको मात्रा राम्रो हुन्छ । सुख्खा मौसममा झरना जस्तो नदेखिने स्थानीयहरु बताउँछन् । ह्यात्रुङको हिस्सा रहेको फेदाप गाउँपालिकाका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत भोगेन्द्र श्रेष्ठका अनुसार वैशाख मसान्तदेखि असोज मसान्तसम्म पानीको मात्रा राम्रो हुन्छ ।

हात्र्रिङ फेदाप वडा नम्बर ४ (सान्दु) र वडा नम्बर ५ (इशिबु) को सिमानामा पर्दछ । स्थानीयले आफ्नो स्थानीय सरकारलाई कुनै पनि हालतमा झरनाको मात्रा बढाउन थप प्रयास गर्न आग्रह गरेका छन् । “ह्यात्रुङमा झरना नै छैन भने त्यसलाई झरना कसले भन्ने”, स्थानीय तेजप्रसाद लिम्बु भन्छन्, “त्यसका लागि हामीले थप लगानी गर्नुपर्छ । हामी पछि अन्य सुविधाहरूमा काम गर्न सक्छौं ।"

यसअघि ह्यात्रुङ पुग्ने पहुँच कमजोर थियो । कनेक्टिभिटी अवस्था आजकल पूर्ण रूपमा परिवर्तन भएको छ । ह्यात्रुङ मध्यपहाडी (पुष्पलाल) राजमार्गको नजिक छ । यो राजमार्ग खण्डको बतासेबाट सुन्दु स्कूल हुँदै केही मिनेटको दूरीमा छ । धनकुटादेखि ताप्लेजुङ जोड्ने तमोर करिडोर राजमार्गबाट ​​ह्यात्रुङ मात्र दुई घण्टाको दूरीमा छ ।

त्यसैगरी ह्यात्रुङको मेची राजमार्गसँग निकट सम्पर्क छ । मेची राजमार्गको पाँचथर खण्डबाट केही घण्टाको दूरीमा मात्र हाइत्रुङ पनि पाँचथर नजिकै छ । यसरी हेर्दा ह्यात्रुङ प्रदेश १ को मध्यपहाडी क्षेत्रको सबैभन्दा पहुँचयोग्य झरना हो । ह्यात्रुङ झरना तेह्रथुमको सदरमुकाम म्याङलुङबाट तीन घन्टाको दूरीमा रहेको छ । तर, स्थानीयका लागि हलिमेलादेखि सन्दुकासम्मको साहसिक कच्ची सडक ट्रयाकमा डेढ घन्टाको छ ।

प्रदेश १ मा झरना सम्बन्धी केही दुर्घटना भएका छन् २०७५ सालमा धनकुटाको नमस्ते झरनामा सबैभन्दा दुःखद घटना भएको थियो । नमस्ते झरनाको ढुङ्गाले ठक्कर दिँदा इटहरीका विक्रम तामाङ नामका एक युवकको मृत्यु भएको थियो । ह्यात्रुङमा अहिलेसम्म त्यस्तो दुर्घटना भएको छैन । हालसम्म कुनै हताहती र क्षतिको रेकर्ड छैन । झरनामा ढुंगा खस्ने सम्भावना नरहेको स्थानीय बताउँछन् । नेपालको सबैभन्दा लामो झरना भनेर चिनिए पनि झरना वरपरको उचित विकास हुन सकेको छैन ।

त्यहाँ ट्रस ब्रिज, स्वदेशी लिम्बू शैलीको घर र रेलिङसहितको फुट ट्र्याक र पिकनिक स्थल र दृश्यावलोकन जस्ता केही सुविधाहरू छन् । साथै, लामो झोलुङ्गे पुल निर्माणको पाइपलाइनमा छ । तर, बसोबासको कुरा गर्दा इलाकामा राम्रो व्यवस्था छैन । या त फेदाप गाउँपालिकाको सदरमुकाम पोक्लाबाङ फर्किनुपर्छ, राम्रो बासको लागि म्याङलुङसम्मको बाटो हिँड्नुपर्छ । स्वदेशी र विदेशी यात्रुहरूका लागि कुनै राम्रो घर बस्ने ठाउँ छैन । अहिले कुनै पनि होटल उपलब्ध छैनन् । स्थानिय मानिसहरू को मा बस्ने ठाउँ छैन । 

ह्यात्रुङ मार्गमा अन्य कमजोर सुविधा, ह्यात्रुङ मार्गको वर्णन गर्ने संकेतहरूको व्यवस्था छैन । बाहिरीहरूले बारम्बार स्थानीयहरूलाई झरनामा यात्रा गर्न सही ट्र्याक खोज्नको लागि सोध्नु पर्छ । ह्यात्रुङ जाने बाटो खोज्नको लागि अतिथि सत्कार गर्ने स्थानीयहरू राम्रो सहयोगी हुन् । यद्यपि, स्थानीयहरू सबै समय सजिलै उपलब्ध नहुन सक्छन् किनभने तिनीहरू आफ्नो अधिकांश समय खेतीपातीमा संलग्न हुन्छन् ।