काठमाण्डौ नेपाल स्पेशल मुस्लिम टुरमा नेपालको सांस्कृतिक स्वाद र प्राकृतिक आशिष दुवै समावेश छ।

नेपाल स्पेशल मुस्लिम टुरमा नेपालको सांस्कृतिक स्वाद र प्राकृतिक आशिष दुवै समावेश छ । यो यात्रा विशेष गरी इस्लाम धर्म मान्ने मानिसहरुका लागि ...

नेपाल स्पेशल मुस्लिम टुरमा नेपालको सांस्कृतिक स्वाद र प्राकृतिक आशिष दुवै समावेश छ । यो यात्रा विशेष गरी इस्लाम धर्म मान्ने मानिसहरुका लागि र छोटो अवधिमा प्रकृतिको रमाइलो गर्न चाहनेहरुका लागि नेपाली संस्कृति र परम्पराको बारेमा जानकारी लिन चाहनेहरुका लागि डिजाइन गरिएको हो । हाम्रो 3-रात 4 दिनको यात्रा काठमाडौंमा अवस्थित दुई महत्त्वपूर्ण मस्जिद (जामे मस्जिद र काश्मिरी मस्जिद) को भ्रमणबाट सुरु हुन्छ । स्थानहरूमा, भक्तपुर दरबार स्क्वायरले पुरानो परम्पराहरू र आफ्नै कुरा सुनाउन विभिन्न कथाहरू भएका ऐतिहासिक स्मारकहरू अनुभव गर्न सक्छन् । काठमाडौंबाट ३५ किलोमिटर टाढा रहेको नगरकोटले मनमोहक हिमालको दृश्य र नेपाली ग्रामीण जीवन प्रदान गर्दछ ।

काठमाडौं धार्मिक सहिष्णुताको सहर हो, सांस्कृतिक पग्लने ठाउँ हो जहाँ सबै धर्म र धार्मिक स्थलहरूलाई समान रूपमा सम्मान गरिन्छ । यहाँ, सबै धर्महरू साझा समुदायमा एकअर्काको चाडपर्व, खाना र एकअर्काको धार्मिक मान्यताहरूको मूल्याङ्कन गर्दै बस्छन् ।

नेपालको कुल जनसङ्ख्याको ४.४% ले इस्लामलाई मान्छन्, जसले इस्लामलाई नेपालको तेस्रो ठूलो धर्म बनाउँछ । नेपालमा इस्लाम अनुयायीहरूलाई नेपाली मुस्लिम वा नेपाली मुस्लिम भनेर चिनिन्छ । नेपाली मुस्लिम संस्कृति र जीवनशैली विश्वका अन्य कुनै पनि इस्लामिक र गैर-इस्लामी समुदायहरू भन्दा फरक छ । यो आफ्नो विशिष्टताका लागि प्रख्यात छ र मुस्लिम-मैत्री पर्यटनका लागि अग्रगामी टुर कम्पनी हरु ले विविधताको सुन्दर संयोजनका कारण नेपाली मुस्लिमहरूको अद्वितीय संस्कृति, परम्परा र जीवनशैलीलाई विश्वसामु परिचय गराउन यो प्याकेज सिर्जना गरेका हुन्छन् । 

नेपालमा इस्लामको संक्षिप्त इतिहास

इस्लाम समुदाय विगत ६०० वर्षदेखि नेपालमा बसोबास गर्दै आएको छ । इतिहासकारहरूका अनुसार पहिलो मुस्लिम बस्ती १५ औं शताब्दीमा राजा रत्न मल्लको शासनकालमा भएको थियो । यहाँ आइपुग्ने पहिलो मुस्लिमहरू कश्मीरी व्यापारीहरू थिए, त्यसपछि अफगान, फारसी, अरबी र भारतीय मुस्लिमहरू थिए ।

काश्मिरी मुस्लिमहरूलाई काठको शिल्प, गलैँचा, सल र रगहरूबाट नाफा कमाउने प्रयासमा नेपालमा आमन्त्रित गरियो, जबकि भारतीय र अफगान मुस्लिमहरूलाई नेपाली सेनाहरूलाई हतियार र गोला बारुद प्रयोग गर्न तालिम दिनको लागि प्रयोग गरियो । भनिन्छ कि राजा पृथ्वीनारायण शाहले बन्दुक, कार्टिलेज र तोपहरू निर्माणमा अफगान र भारतीयहरूको विशेषज्ञताको प्रशंसा गर्थे । भारतीय मुस्लिमहरू पनि संगीतकार र शाही परिवारका लागि अत्तर र गहनामा विशेषज्ञ थिए । तर इतिहासकारहरू दावी गर्छन् कि उनीहरू राजालाई विद्रोहबाट जोगाउन दरबारमा थिए ।

त्यसैगरी, फारसी र अरबी मुस्लिमहरू लाई अरबी र फारसी भाषाहरूमा ज्ञान र प्रवाह भएका कारण अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र कूटनीति कायम गर्न कर्मचारी नियुक्त गरियो ।

सन् १८५७ मा सिपाही विद्रोहका क्रममा ठूलो संख्यामा भारतीय मुस्लिमहरू नेपालको तराई क्षेत्रमा बसाइँ सरेका थिए । उनीहरु तराई क्षेत्रमा कृषि मजदुरी गरेर वा छालाका सामान बेचेर बसे ।

प्रमुख आकर्षणहरू

1. कश्मीरी मस्जिद

कश्मीरी मस्जिद लाई पञ्च कश्मीरी टाकिया मस्जिद पनि भनिन्छ, नेपालको सबैभन्दा पुरानो मस्जिद हो । यो 15 औं शताब्दीमा राजा रत्न मल्लको शासनकालमा नेपाल निमन्त्रणा गरिएका कश्मीरी व्यापारीहरूले बनाएका थिए । तर मस्जिद राजा प्रताप मल्लको पालामा बनेको थियो । काश्मिरी मस्जिद काठमाडौंको घण्टाघरमा अवस्थित छ। मस्जिदमा तीनवटा कम्प्लेक्सहरू छन्: एक प्रार्थना हल, एउटा एनेक्स, र मदरसा ।

इस्लामिक मुगल शैलीमा बनेको यो मस्जिद सुन्दर वास्तुकलाले बनेको छ । ख्वाजा ग्यासुद्दीन शाह र हाजी मिस्किन शाहको चिहान मस्जिद परिसर भित्र राखिएको छ ।

2. जाम मस्जिद

पृथ्वीनारायण शाहको नेतृत्वमा भएको नेपाल एकीकरणको समयमा काश्मिरी व्यापारीहरूले मल्ल शासकहरूसँग घनिष्ट सम्बन्ध भएकाले उनीहरूलाई जासुसी गरेर सहयोग गरेका थिए । पृथ्वीनारायण शाहको विजयपछि उनले काश्मिरी व्यापारीहरूलाई मस्जिद बनाउन अनुमति दिए । उनीहरूले बनाएको मस्जिद घण्टाघरमा रहेको जामे मस्जिद थियो। मुस्लिमहरू हरेक शुक्रबार दिउँसो अल्लाहको नाममा प्रार्थना गर्न भेला हुन्छन् । "जामे मस्जिद" शब्दले "समुदाय मस्जिद" को अर्थ दिन्छ ।

नेपाली जामे मस्जिद भनेर पनि चिनिन्छ, यो काठमाडौंको सबैभन्दा ठूलो मस्जिद हो । यो इस्लामी मुगल शैलीमा बनेको छ र प्रभावशाली वास्तुकला छ । त्यहाँ नुहाउनको लागि झरना सहितको पोखरी पनि छ ।

३. इन्द्र चोक

इन्द्रचोक एउटा पुरानो व्यापारिक बजार हो, जुन पहिले भारत-तिब्बत व्यापार मार्गको बीचमा रहेको एउटा सानो बजार वर्ग थियो । यदि तपाईं काठमाडौंमा हुनुहुन्छ भने यो जीवन्त प्राचीन सडक अवश्य घुम्नै पर्ने ठाउँ हो । इन्द्रचोकको मुटुमा एक लस्सी पसल छ जुन त्यहाँ युगौंदेखि छ । र यो तपाईले पाउनुहुने सबैभन्दा राम्रो लस्सी हो ।

स्क्वायरको पूर्वी भागमा राकी बजार छ, यसले इन्द्रचोकमा व्यापार गर्ने इराकी व्यापारीहरूबाट राकी बजार नाम पाएको छ । यो नेपाली मुस्लिम समुदायको स्वामित्वमा रहेका धेरै साना पसलहरूले घेरिएको जिग्जाग गल्ली हो । उनीहरू आफ्ना पुर्खाहरूले काम वा जीविकोपार्जनको रूपमा पारेको परम्परालाई अझै पनि पालना गरिरहेका छन् । तिनीहरू यस गल्लीमा हस्तनिर्मित गहना र काठको हस्तकला बेच्छन् । तर जब तपाईं लेनमा प्रवेश गर्नुहुन्छ, तपाईंले पोते बेच्ने रंगीन पसलहरू देख्नुहुनेछ। potey एक गिलास/प्लास्टिक मोती हो जुन सुन्दर हारहरूमा मनाइन्छ ।

पोतेलाई हिन्दू परम्परामा ‘सौवाज्ञ चिन्ना’ भनिन्छ, जसको अर्थ दाम्पत्य जीवनको समृद्धिको प्रतीक हो । तसर्थ, यसले नेपालमा हिन्दू र मुस्लिम समुदायहरू बीचको धार्मिक सहिष्णुता देखाउँछ । त्यसैगरी इन्द्रचोकमा अझै पनि पुरानो वास्तुकला संरक्षित छ र यो सडकमा हिँड्दा मध्यकालीन काठमाडौंको गल्लीमा हिँडिरहेको अनुभूति हुनेछ ।

४.भक्तपुर दरबार स्क्वायर

भक्तपुर दरबार स्क्वायर मा विभिन्न प्रकारका प्यागोडा र शिखर शैलीका मन्दिरहरू इँटा र काठले बनेको ५५ झ्यालको दरबारमा छन् । दरबार स्क्वायर एक मनमोहक उपत्यकाको भाग हो, किनकि यसले ढुङ्गाको मोनोलिथको माथि राखिएका पुरातन राजाहरूको मूर्तिहरू, तिनीहरूका अभयारण्यहरू बाट हेरिरहेका संरक्षक देवताहरू, उही ठाउँमा काठको नक्काशीहरू हाइलाइट गर्दछ: प्रोप्स, लिन्टलहरू, टिम्पानमहरू, ढोकाहरू, र झ्यालहरू । तिनीहरू सबै एक राम्रो संगठित सिम्फनी गठन जस्तो देखिन्छ ।

यो राजदरबार राजा यक्ष मल्लले सन् १४२७ मा बनाएका थिए र राजा भूपतिन्द्र मल्लले आफ्नो शासनकालमा यस क्षेत्रलाई वास्तुकलाको स्वर्गको अनन्त टुक्रामा परिणत गरेका थिए । तसर्थ, यो सन् १९७९ मा युनेस्कोको विश्व सम्पदा स्थलमा सूचीकृत भएको थियो त्यसैगरी भक्तपुर दरबार क्षेत्रभित्र ९९ वटा चोकहरू थिए जसमध्ये १३ मात्र बाँकी छन् भने अझै ३३ वटा मन्दिर संरक्षित छन् ।

यस स्क्वायर भित्र घुम्नैपर्ने ठाउँहरू भण्डारखाल चोक, राष्ट्रिय कला संग्रहालय, 55 झ्याल दरबार, गोल्डेन गेट, लुन्हिटी चोक, राजा भूपतिन्द्र मल्लको प्रतिमा, न्याटापोला, लापन्डेगल र दरबार स्क्वायर हिटी छन् । सडकहरूमा, तपाईंले स्थानीयहरू माटोको भाँडा, चित्रकारी र काठको शिल्पमा संलग्न देख्नुहुनेछ ।

५. नगरकोट

नगरकोट नेपालको एक लोकप्रिय र रमाईलो पर्यटकीय स्थल हो जुन काठमाडौंबाट ३५ किलोमिटर पूर्वमा २१७५ मिटरको उचाइमा अवस्थित छ । सगरमाथा लगायत पूर्वी नेपालको हिमालयका प्रमुख चुचुराहरूको दृश्य यहाँबाट नाटकीय सूर्योदय र सूर्यास्तको दृश्य देख्न सकिन्छ । यस प्रसिद्ध दृश्यले अन्नपूर्ण दायरा, मनास्लु दायरा, गणेश हिमाल शृङ्खला, महालंगुर दायरा, नुम्बुर दायरा, लाङ्टाङ दायरा, जुगल दायरा, र रोल्वालिङ दायराको भव्य पृष्ठभूमिको साथ काठमाडौं उपत्यकाको मनोरम दृश्य पनि प्रदान गर्दछ ।

पदयात्रा उत्साहीहरूका लागि, त्यहाँ सुन्दर पाइन जंगलहरू, चम्किलो झरनाहरू, जीवन्त टेरेस्ड क्षेत्रहरू, हरियो घाँस मैदानहरू, र परिदृश्य र हिमालय दृश्यहरूको मजा लिने चित्र गाउँहरू हुँदै शान्त ट्रेलहरूमा पैदल यात्रामा संलग्न हुने विकल्प पनि छ ।

६. थाहिटी चोक

थाहिटी चोक काठमाण्डौको मुटुमा अवस्थित एउटा पुरानो पर्खालले घेरिएको सहर हो । यो सबैभन्दा पुरानो मुस्लिम बस्ती क्षेत्र मध्ये एक हो। यो क्षेत्र नेपालमा धार्मिक सहिष्णुताको वास्तविक परिभाषा हो । सहरको बिचमा १५ औं शताब्दीको स्तूप रहेको छ। यो स्तूप एक तिब्बती व्यापारी द्वारा बनाईएको थियो। उनले हिती (ढुङ्गाको टुक्रा) लुकाउने उद्देश्यले स्तूप निर्माण गरेका थिए। यो ढुङ्गाको टुक्रा साधारण थुँगा थिएन, यसले धर्मीहरूलाई सुनका सिक्काहरू वितरण गर्‍यो । अरूले चोर्ने डरले व्यापारीले लुकाउन स्तूप बनाए । धर्मीहरूलाई सुनका सिक्काहरू बाँडे। अरूले चोर्ने डरले व्यापारीले लुकाउन स्तूप बनाए । स्तूपलाई बारभित्र संरक्षित गरिएको छ र यसको भित्र बगैंचा पनि छ। बारको दक्षिणी भागमा मन्दिरमा प्रवेश गर्नको लागि सानो ढोका छ र उत्तरपश्चिम कुनामा बारमा भगवान गणेशको स्मारक छ ।

त्यस्तै, स्तुपाको विपरित अठारौं शताब्दीमा बनेको नटेश्वर मन्दिर छ। यस मन्दिरलाई भगवान शिवको अवतार नाटेद्वारा पूज्य गरिन्छ। यसमा दुईवटा छाना र लामो तोरान छन्। यसमा एउटा कुँदिएको ढोका र झ्यालहरू, दुईवटा ढुङ्गाको सिंह, ढोकाको छेउमा दुईवटा तलेजु घण्टी र गेटमाथि नाचिरहेका कंकालहरूको चित्रण पनि समावेश छ ।

राजा रत्न मल्लले १५ औं शताब्दीको सुरुदेखि नै मुस्लिम समुदायलाई नेपाल आउन बोलाएपछि यहाँ मुस्लिम समुदायको बसोबास भएको मानिन्छ । स्क्वायरको सडकमा, हामीले हस्तनिर्मित स्मृति चिन्ह, गहना, प्राचीन सजावट र अन्य बेच्ने साना पसलहरू देख्न सक्छौं, र यी पसलहरू स्थानीय मुस्लिमहरूको स्वामित्वमा छन्। हामी उनीहरूसँग अन्तरक्रिया पनि गर्न सक्छौं र उनीहरूको जीवनशैली र इतिहासको बारेमा स्थानीयहरूबाट सीधा जान्न सक्छौं ।

काठमाडौंमा विशेष भ्रमणको लागि उत्तम मौसम

काठमाण्डौ भ्रमण वर्षभर गर्न सकिन्छ । तर, हामीले चारै सिजनमा नेपाल भ्रमण गरेको संक्षिप्त जानकारी र हाइलाइटहरू दिएका छौं:-

शरद ऋतु:

नेपालमा शरद ऋतु अक्टोबर देखि डिसेम्बर सम्म पर्दछ । यो नेपाल भ्रमणको शिखर सिजन हो । वर्षको यस समयमा, मौसम न त धेरै तातो हुन्छ न धेरै चिसो हुन्छ र तपाईं जहाँ गए पनि अनन्त नीलो आकाश र मनमोहक परिदृश्यको भिस्टाको आनन्द लिन सक्नुहुन्छ । शरद ऋतुमा काठमाडौंको तापक्रम बिहान ८–१० डिग्री सेल्सियस, दिउँसो २२–२५ डिग्री र राती ५–७ डिग्री सेल्सियस हुन्छ  र नगरकोटको तापक्रम बिहान ८–१० डिग्री सेल्सियस, दिउँसो २२–२५ डिग्री र राती ५–७ डिग्री सेल्सियस हुन्छ ।

शहरको भ्रमणको लागि तपाईको भ्रमणको समयले फरक पार्दैन किनकि यो वर्षभरि सुन्दर हुन्छ, तर नगरकोट भ्रमणको क्रममा, यो मौसम पदयात्राको लागि उपयुक्त छ र तपाईले शहर, प्रकृति, हिमालय, परिदृश्य, सूर्योदय, र सूर्यास्त ।

वसन्त:

नेपालमा वसन्त ऋतु मार्च देखि मे सम्म हुन्छ । यसलाई नेपाल भ्रमणको सिजन पनि भनिन्छ । वसन्त ऋतुमा मौसम धेरै रमाइलो हुन्छ र तपाईं विभिन्न किसिमका फूल फुल्ने फूलहरू देख्न सक्नुहुन्छ र दृश्य उज्यालो नीलो आकाशको साथ क्रिस्टल स्पष्ट छ। यी महिनाहरूमा काठमाडौंमा बिहानको तापक्रम १६-१८ डिग्री सेल्सियस, दिउँसो २५-२९ डिग्री सेल्सियस र राती १४-१६ डिग्री सेल्सियस हुन्छ ।

नगरकोटमा बिहानको तापक्रम १०–१२ डिग्री सेल्सियस, दिउँसो २२–२४ डिग्री सेल्सियस र राती १४–१६ डिग्री सेल्सियस हुन्छ । यो नगरकोटमा पदयात्राको लागि उत्तम मौसमहरू मध्ये एक हो, विशेष गरी यदि तपाईं फूलेको रोडोडेन्ड्रन र अन्य जङ्गली फूलहरूको जंगलबाट हिंड्न चाहनुहुन्छ भने ।

जाडो:

नेपालमा क्रिसमस पछि जाडो सुरु हुन्छ र फेब्रुअरीको अन्त्यसम्ममा समाप्त हुन्छ । जाडोको समयमा सहरहरूमा धेरै चिसो नहुने भएकाले यो नेपालमा मुस्लिम भ्रमणका लागि पनि उपयुक्त समय हो । काठमाडौंको तापक्रम सामान्यतया बिहान ३–५ डिग्री सेल्सियस, दिउँसो १२–१५ डिग्री सेल्सियस र राती शून्य–२ डिग्री सेल्सियस हुन्छ । त्यसैगरी, नगरकोट अलि चिसो छ जसको तापक्रम बिहान ०-४ डिग्री सेल्सियस, दिउँसो १०-१२ डिग्री सेल्सियस र रातमा -१ देखि ० डिग्री सेल्सियस हुन्छ ।

यद्यपि, बिहानको बाहेक, मौसम अझै सफा छ र वरपरको मनमोहक दृश्य प्रदान गर्दछ । जाडो महिनाहरूमा नगरकोटमा पदयात्रा पनि सम्भव छ तर वसन्त र शरद ऋतुमा जस्तै उत्तम हुनेछैन । त्यसैगरी, वर्षको यो समयमा यहाँ अस्थायी हिमपात हुने भएकाले जाडोमा घुम्न जाने पर्यटकीय स्थलमध्ये नगरकोट पनि एक हो ।

गर्मी/मनसुन:

नेपालमा ग्रीष्मकालीन मनसुन हुन्छ र यो जुनदेखि सेप्टेम्बरसम्म पर्छ । काठमाडौंको तापक्रम बिहान १८–२० डिग्री सेल्सियस, दिउँसो २८–३२ डिग्री सेल्सियस र राती १६–१८ डिग्री सेल्सियस रहेको छ भने नगरकोटको तापक्रम पनि उस्तै छ । सहरको भ्रमणको लागि, मनसुनले समस्या उत्पन्न गर्दैन वास्तवमा यो राम्रो छ किनकि यो प्रायः रातको समयमा वर्षा हुन्छ र धुलो र प्रदूषणलाई धुन्छ जसले हामीलाई सफा सडकहरूमा हिड्न र विस्तृत वास्तुकला र दृश्यहरूको प्रशंसा गर्न अनुमति दिन्छ । यद्यपि, हामी यी महिनाहरूमा पदयात्रा गर्न सुझाव दिँदैनौं किनकि ट्रेल्स हिलो र चिप्लो छन् जसले असुविधा निम्त्याउँछ र अलि जोखिमपूर्ण पनि छ । यसबाहेक, गर्मी पनि मुस्लिम टुर प्याकेजको लागि उपयुक्त छ ।